Oxirgi ma’lumotlarga ko‘ra, Yerga yaqin bo‘lgan 2024 YR4 asteroidi sayyoraga tushishi dargumon. Buning o‘rniga, Oy bilan to‘qnashish xavfi mavjud. Ma’lum bo‘lishicha, bu xavfli: zarba natijasida koinotga chiqadigan qoldiqlar bir necha kun ichida Yerga yaqin fazoga yetib borishi, sun’iy yo‘ldoshlar va kosmik kemalarni yo‘q qilish xavfini ming barobar oshirishi mumkin.
Rasmiy ravishda, 2024 YR4 potensial xavfli toifaga to‘liq mos kelmaydi — u yetarlicha katta emas. Uning o‘lchamlari 40 metrdan 90 metrgacha bo‘lishi taxmin qilinmoqda. Potensial xavfli deb hisoblash uchun asteroid yoki kometa diametri 100-150 metr bo‘lishi kerak.
Shunga qaramay, u 2024 yil 27 dekabrda aniqlangani, ya’ni Yerdan deyarli 829 000 kilometr yoki Oydan ikki baravar uzoq masofani bosib o‘tganidan beri diqqat bilan kuzatilmoqda. Ma’lum bo‘lishicha, u Quyosh atrofida aylanar ekan, sayyora orbitasini har to‘rt yilda ikki marta kesib o‘tadi. Uning Yerga navbatdagi yaqinlashishi 2028 yil dekabrida kutilmoqda, ammo bu hech qanday xavf tug‘dirmaydi — u ancha uzoq masofadan o‘tadi.
Olimlarni 2032 yilda 2024 YR4 bilan «uchrashuv» ancha xavotirga solmoqda. Dastlabki hisob-kitoblar hatto 2032 yil 22 dekabrda uning Yerga ta’sir qilish xavfini ko‘rsatgan edi. Asteroidning trayektoriyasi keyinchalik aniqlashtirilgan va hozirda Oyga zarba berish ehtimoli ancha yuqori ekanligiga ishoniladi. Bir qarashda, bu yengillikdek tuyuladi, ammo yaqinda NASA mutaxassislari bu ham jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkinligini bildirdi. Los-Alamos milliy laboratoriyasi va boshqa Amerika ilmiy tashkilotlari hamkasblari bilan birgalikda ular ushbu mavzu bo‘yicha hisob-kitoblarni olib bordi hamda ularni arXiv.org preprintlar serverida mavjud bo‘lgan maqolada taqdim etdi.
Tadqiqotchilarning tushuntirishicha, bunday samoviy jismning Oy yuzasiga ta’siri kosmosga katta miqdordagi bo‘laklarni uchiradi, ularning bir qismi bir necha kun ichida Yerga yaqinlashishi mumkin. Hisob-kitoblarga ko‘ra, bu Yerga yaqin sun’iy yo‘ldoshlar va kosmik kemalarning, eng muhimi, boshqariladigan orbital stansiyalarning yo‘q qilinishi xavfini taxminan ming barobar oshiradi.
Shu sababli, muhandislar 2024 YR4’ni chuqur o‘rganishni taklif qildi. Qolaversa, uni yo‘q qilish yaxshiroq, degan fikrni bildirdi. Olimlarning fikricha, razvedka missiyasi uchun maxsus zondni yaratish va uni 2028 yilda jo‘natish eng maqbul variantdir. Shuningdek, ular sayyoralararo fazoda faoliyat yuritayotgan, hozirda xavfliroq bo‘lgan Apofisga uchayotgan OSIRIS-APEX kabi yoki xuddi shu nomdagi samoviy jismni o‘rganish uchun mo‘ljallangan «Psixeya» zondidan foydalanish imkoniyatini ham ko‘rib chiqdi. Oxir-oqibat, ular qayta yo‘naltirish amaliy natija bermaydi degan xulosaga keldi — zond yangi, rejadan tashqari missiya uchun yetarli yonilg‘iga ega bo‘lmasligi mumkin.
Qanday bo‘lmasin, 2024 YR4’ni o‘rganish birinchi navbatda uning o‘lchamini, massasini va tuzilishini aniqlash uchun zarur deb hisoblanadi, bu ikkinchi savol uchun muhim: uning Oyga tushishini qanday oldini olish kerak. Ikkita variant bor: asteroidni xavfli trayektoriyasidan chalg‘itish uchun urib yuborish yoki yadro portlashi bilan uni butunlay yo‘q qilish. Birinchi usul 2022 yilda DART missiyasi davomida muvaffaqiyatli sinovdan o‘tkazildi — zond 170 metrlik Dimorf asteroidi bilan ataylab to‘qnashib ketdi va bu ajoyib natijalarni berdi: uzun vayronalar izi yaratildi va osmon jismi hatto shaklini o‘zgartirdi.
Biroq, tadqiqotchilar 2024 YR4 bilan bunday tajriba o‘tkazmaslikni maslahat berdi. Ularning tushuntirishicha, kuchsiz zarba uni burib yubormaydi, kuchli zarba esa uni mayda toshlarga emas, balki Yer tomon yo‘nalgan juda katta toshlarga aylantirishi mumkin.
Demak, ularning xulosasi shunday: uni meteoroidlar parchasiga aylantirish, ya’ni uni bir megatonna trotil kuchiga ega bomba bilan portlatish yaxshiroqdir. Hisob-kitoblarga ko‘ra, u yuzaga tushmasligi, balki asteroiddan to‘g‘ri masofada — taxminan 85 metr masofada portlashi muhim. Bundan tashqari, bu Oyga yaqinlashishdan bir necha oy oldin sodir bo‘lishi juda muhim, aks holda odamlar xuddi u qulagandek ta’sirni boshdan kechiradi. Olimlarning fikricha, portlovchi moslama bilan jihozlangan kosmik kemani 2031 yil oxiridan kechiktirmasdan uchirish mantiqan to‘g‘ri bo‘ladi.
