Prezident Donald Tramp oʻzining ikkinchi prezidentlik muddatidagi ilk xorijiy safarini amalga oshirdi.

Toʻrt kunlik safari davomida u Saudiya Arabistoni, Qatar va Birlashgan Arab Amirliklariga tashrif buyurib, mintaqaviy xavfsizlik va iqtisodiy hamkorlik masalalariga e’tibor qaratdi. Tramp bu tashrifni global barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan “amaliy va manfaatlarga asoslangan yondashuv” deb atadi.

Biznes bitimlari va tantanali kutib olish

Tramp Fors koʻrfazi hukmdorlari tomonidan tantanali kutib olindi. Riyodda oʻtkazilgan biznes forumda u Amerika tashqi siyosatining yangi bosqichini e’lon qildi.

 “Goʻzal samolyotlarda uchib kelib, sizga qanday yashash va boshqarish kerakligini oʻrgatadigan davrlar ortda qoldi,” – dedi Tramp.

Tramp mintaqa hukmdorlarining boyligi, marmar va oltin bilan bezatilgan saroylarini “mukammal” deb ta’rifladi. U Saudiya Arabistoni shaharlarini “yaltirab turgan mo‘jizaviy” deb atadi. AQSh prezidenti bu tashrif chog‘ida milliardlab dollarlik savdo va sarmoya kelishuvlarini olqishladi.

Boeing kompaniyasi Qatar tomonidan 96 milliard dollarlik samolyot buyurtmasini tasdiqladi. Bu “787” va “777X” samolyotlari bo‘yicha tarixdagi eng yirik buyurtmalardan biridir. Tramp bu bitimni “aviatsiya tarixidagi eng katta shartnomalardan biri” deb atadi.

Huquqiy ziddiyatlar va tanqidlar

Trampning inson huquqlari masalasidagi sukuti huquq himoyachilarini tashvishga soldi. Odatda AQSh prezidentlari Yaqin Sharq safari davomida avtoritar rejimlarni tanqid qiladi. Ammo Tramp bunday bayonotlardan tiyildi.

Saudiya muxolifatchisi Abdulloh Alaud bu holatni “mutlaq monarxiyaga to‘liq qo‘llab-quvvatlov” deb baholadi. Uning otasi, taniqli ruhoniy, hozirda qirollik qamoqxonasida saqlanmoqda.

AQSh Davlat departamenti vakili Tommi Pigott Tramp inson huquqlari bo‘yicha yetakchilar bilan muzokara qilgan-qilmagani haqidagi savolga javob bermadi.

Ukraina va G‘azo: so‘z bor, amaliy harakat yo‘q

Tramp safari davomida global mojarolarga nisbatan ham cheklangan yondashuvni namoyon qildi. U Ukrainadagi urush bo‘yicha Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan muzokara o‘tkazmoqchi edi. Biroq Putin bu taklifni rad etdi va prezident Zelenskiy bilan bevosita muzokaralardan bosh tortdi.

 “Hech narsa bo‘lmaydi, menimcha, u bilan men uchrashmaguncha,” – dedi Tramp. “Ammo biz buni hal qilishimiz kerak, chunki juda ko‘p odamlar o‘lyapti.”

G‘azo mojarosi haqida ham Tramp aniq pozitsiya bildirmadi. U faqat “ozodlik zonasi” g‘oyasini tilga oldi, bu esa falastinliklar va arab dunyosida tanqidga uchradi. Abu Dabidagi forumda Tramp G‘azodagi gumanitar inqirozni tilga olib, “juda yomon voqealar sodir bo‘lmoqda”, dedi.

Suriyaga yangi yondashuv

Tramp Suriyadagi muvaqqat hukumatga nisbatan pozitsiyasini o‘zgartirdi. Avval Ahmad al-Sharaa boshchiligidagi tuzilmani qonuniy deb tan olishga tayyor emas edi, ammo endi u sanksiyalarni bekor qilish va al-Sharaa bilan uchrashishga tayyorligini bildirdi.

 “U yosh, jozibali yigit va kuchli o‘tmishga ega,” – dedi Tramp. Bu qarorga Turkiya prezidenti Erdog‘an va Saudiya valiahd shahzodasi Muhammad bin Salmonning maslahatlari sabab bo‘lganini aytdi.

Shubhali raqamlar, manfaatlar to‘qnashuvi

Tramp safari davomida sarmoya va iqtisodiy yutuqlar haqida ko‘plab mubolag‘ali bayonotlar berdi. U trillionlab dollar sarmoya jalb qilinganini aytdi, keyinroq bu raqamni 4 trillionga chiqardi. Bu esa Saudiya Arabistoni, Qatar va BAAning umumiy YIMining ikki barobariga teng.

AQSh iqtisodiyoti o‘tgan yili 2.8% o‘sdi, biroq joriy yilning birinchi choragida 0.3% ga pasaydi. Tramp bunga qaramay, iqtisodiy yuksalish davrini boshlab berganini ta’kidladi va sobiq prezident Jo Baydenni “iztirob kunlari” uchun tanqid qildi.

Tramp safari davomida Qatar tomonidan taqdim etilgan 400 million dollarlik maxsus samolyotni Air Force One sifatida qabul qilishni “bepul imkoniyat” deb atadi.

“Nega harbiylarimiz va soliq to‘lovchilar yuz millionlab dollar sarflashi kerak, agar biz buni BEPUL olishimiz mumkin bo‘lsa?” — deb yozdi u ijtimoiy tarmoqdagi postida.

Shuningdek, Abu Dabi sarmoya kompaniyasining Tramp oilasi bilan aloqador kriptovalyuta orqali 2 milliard dollar sarmoya yo‘naltirgani haqidagi savollarga, “Bu haqda hech narsa bilmayman,” — deb javob berdi.

Oila a’zolari esa Yaqin Sharqda ko‘chmas mulk brendlash loyihalarini davom ettirmoqda. Oq uy matbuot kotibi Karolin Leavitt bu haqdagi da’volarni “mutlaqo kulgili” deb atadi.

Trampning ilk tashqi safari savdo va manfaatlar asosida qurilgan tashqi siyosat strategiyasini namoyon etdi. Ammo bu safar na inson huquqlari borasida, na G‘azo yoki Ukraina mojarolari bo‘yicha aniq natijalar olib keldi. Safar ko‘proq shaxsiy manfaatlar, biznes kelishuvlar va ulkan sarmoyaviy va’dalar fonida o‘tdi.