Rossiya va Ukraina vakillari Istanbulda so‘nggi uch yilda ilk bor yuzma-yuz uchrashdi. Muzokaralar ikki soatdan kam davom etdi va har ikki tomon 1 000 nafar harbiy asirni o‘zaro almashishga kelishdi.
Bu deyarli hech qanday natija bermagan avvalgi diplomatik urinishlardan farqli o‘laroq, aniq amaliy qadam sifatida baholanmoqda. Biroq asosiy masala — urushni to‘xtatish borasida tomonlar hali ham keskin qarama-qarshi pozitsiyada qolmoqda.
Muzokaralar arafasida Ukraina Prezidenti Volodimir Zelenskiy Rossiya Prezidenti Vladimir Putinni yuzma-yuz uchrashuvga taklif qilgan edi. Uchrashuv aynan shu niyat bilan Istanbulda tashkil etildi. Ammo Putin bu taklifga javob bermadi va Rossiya delegatsiyasini Prezident yordamchisi Vladimir Medinskiy boshchiligida yubordi. Zelenskiy buni “sahnadagi dekoratsiya” deb atab, Moskva urushni to‘xtatish niyatida emasligini ta’kidladi.
Rossiya tomonining asosiy talabi Ukraina qo‘shinlarining Donetsk, Lugansk, Zaporijjya va Xerson viloyatlaridan to‘liq chiqib ketishidir. Bu hududlar 2022-yilda Rossiya tomonidan bir tomonlama anneksiya qilingan, biroq ularning bir qismi hamon Kiyev nazorati ostida qolmoqda. Rossiya delegatsiyasi bu talabni “mojaroni ildizidan hal qilish yo‘li” sifatida taqdim etdi.
Ukraina delegatsiyasiga Mudofaa vaziri Rustem Umerov boshchilik qildi. U o‘z nutqida asosiy maqsadlarini aniq ifodaladi:
“Biz to‘liq va shartsiz o‘t ochmaslik rejimini istaymiz. Rossiya bu borada konstruktiv pozitsiyaga ega emas.” Ukraina delegatsiyasi Rossiya talablarini “qabul qilib bo‘lmas” deb baholadi.
Zelenskiy Rossiyaning o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha shartsiz rozi bo‘lmasligi holatida, AQSh va Yevropa davlatlarini Rossiyaga qarshi energetika va bank sektorlariga nisbatan yangi sanksiyalar kiritishga chaqirdi. AQSh Davlat kotibi Marko Rubio muzokaralar fonida Turkiya tashqi ishlar vaziri hamda Ukraina delegatsiyasi bilan uchrashdi. Uning aytishicha, “Agar Putin va Tramp bir stol atrofida o‘tirmasa, bu urushga nuqta qo‘yish juda qiyin bo‘ladi.”
Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi muzokaralar Istanbulda ilk marta 2022-yilda boshlangan edi, biroq tez orada inqirozga uchragan. Bugungi muzokaralar o‘sha jarayonning “qayta boshlanishi” sifatida baholanmoqda. Har ikki tomon kelgusida muzokaralarni davom ettirishga tayyor ekanini bildirgan bo‘lsa-da, ularning pozitsiyalari hanuz tubdan farq qiladi.
Muzokaralar yakunida asirlar almashuvi bo‘yicha kelishuv muhim ijobiy natija sifatida qayd etildi. Biroq urushni to‘xtatish va tinchlikka erishish yo‘lida hali ancha ish qilish kerakligi ayon bo‘ldi. Diplomatik bosim, xalqaro vositachilik va tomonlarning siyosiy irodasi kelajakdagi harakatlarning yo‘nalishini belgilaydi.
