Rossiya prezidenti Vladimir Putin Ukraina bilan tinchlik muzokaralarida murosasiz shartlar qo‘yishda davom etmoqda. U bir vaqtning o‘zida mamlakatga qarshi raketa va dron hujumlarini kuchaytirmoqda. Bu orqali Kreml aniq signal bermoqda: Rossiya faqat o‘z shartlari bajarilgandagina urushni to‘xtatadi. Aks holda, jang davom etadi.
Putin shu bilan birga AQSh prezidenti Donald Tramp bilan aloqalarni buzmaslikka harakat qilmoqda. U Trampning diplomatiyasini olqishlab, Rossiyaning tinchlikka ochiqligini ta’kidlamoqda. Biroq amalda ilgari surilayotgan talablar Kiyev va G‘arb tomonidan keskin rad etilgan.
Tramp esa so‘nggi kunlarda sabr-toqati tugayotganini ochiq aytdi. U Putinning hujumlarini “jinnilik” deb atadi va Rossiyaga ogohlantirish yo‘lladi:
“Putin olov bilan o‘ynayapti. Agar men bo‘lmaganimda, Rossiyada allaqachon juda yomon narsalar sodir bo‘lgan bo‘lardi,” dedi u.
Rossiyaning sobiq prezidenti Dmitriy Medvedev Trampga javoban shunday dedi:
“Men biladigan yagona juda yomon narsa — bu Uchinchi Jahon urushi. Umid qilamanki, Tramp bunga tushunadi.”
Putinning taklif qilayotgan asosiy shartlari quyidagilardan iborat:
— Ukraina NATOga a’zo bo‘lish rejasidan butunlay voz kechishi;
— Ukraina armiyasi Donetsk, Lugansk, Zaporijjya va Xerson viloyatlaridan chiqib ketishi (bu hududlar 2022-yilda Rossiya tomonidan noqonuniy anneksiya qilingan, ammo to‘liq nazorat qilinmagan);
— Ukraina betaraf va yadrosiz maqomga ega bo‘lishi;
— Rossiyaga nisbatan G‘arb sanksiyalari bekor qilinishi;
— Rus tilida so‘zlashuvchi aholining huquqlari xalqaro kafolat bilan himoya qilinishi.
Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy bu talablarni “ultimatum” deb atab, ularni qabul qilib bo‘lmasligini bildirgan.
Putin shuningdek, Ukraina harbiy qudratini cheklashni, Ikkinchi Jahon urushi davridagi ba’zi tarixiy shaxslarni madh etishni to‘xtatishni ham talab qilmoqda — chunki ular orasida fashistlar bilan hamkorlik qilganlar bor, deydi Moskva.
16-may kuni Istanbulda bo‘lib o‘tgan muzokaralarda Rossiya ushbu talablarni takrorlagan. Ammo Rossiya muzokaralardan avval o‘z takliflarini ochiqlamagan. Bu esa Ukraina tomonini muzokaralardan norozi bo‘lishga undagan. Yagona natija — har ikki tomon 1 000 nafardan harbiy asirni almashishga rozi bo‘lgan.
Rossiya kelgusi bosqichni ham Istanbulda o‘tkazishni taklif qilmoqda. Bu safar Kreml urushni to‘xtatish bo‘yicha shartlar keltirilgan memorandumni taqdim etmoqchi. Biroq hujjat muzokaralargacha oshkor qilinmasligini aytgan.
Rossiya delegatsiyasiga yana Vladimir Medinskiy rahbarlik qilmoqda — u 2022-yildagi muzokaralarda ham yetakchi edi. Medinskiy — Ukrainada tug‘ilgan, 54 yoshli amaldor bo‘lib, G‘arbga qarshi kitoblari bilan tanilgan. Muzokaradan so‘ng u Rossiyaning 18-asrda Shvetsiya bilan olib borgan 21 yillik urushini eslatib,
“Tarix yana takrorlanmoqda,” degan.
Kiyev Medinskiyni almashtirishni so‘ragan va Trampni bu borada ta’sir o‘tkazishga undagan.
Shu orada, Rossiya Ukrainaga nisbatan harbiy bosimni yanada kuchaytirmoqda. Ukraina ayni paytda qurol tanqisligini boshdan kechirmoqda, ayniqsa havo mudofaa tizimlari yetishmayapti. 1000 kilometrdan ortiq bo‘lgan front chizig‘ida charchagan Ukraina qo‘shinlari Rossiya armiyasining kuchli bosimi ostida qolmoqda.
May oyida Rossiya Donetsk viloyatida hujumlarni tezlashtirdi. Bu Moskvaning o‘tgan kuzdan beri eng faol harbiy yurishi bo‘ldi. Shuningdek, Putin chegarada “bufer zona” yaratishni aytganidan so‘ng Rossiya Sumi va Xarkov viloyatlarida ham harakatni kengaytirdi.
Londondagi Qirollik qurolli xizmatlar instituti eksperti Jek Uotling shunday deydi:
“Rossiya vaqt o‘tgan sayin bosimni kuchaytiradi. Tramp muzokaralardan chiqishi mumkinligini aytgach, Kreml harbiy harakatlarni oshirishga tayyor bo‘lib turibdi.”
Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya Yevropa davlatlariga signal bermoqda: urush faqat frontda emas, orqa hududlarda ham xavf tug‘diradi. Bu esa Yevropa armiyalarini Ukrainaga harbiy kuch yuborishdan to‘xtatishga xizmat qiladi.
Tahlilchi Tatyana Stanovayaning fikricha, Kremlning hozirgi harakati — real tinchlik emas, balki Trampga vaqtinchalik ko‘rinadigan natija ko‘rsatishdan iborat:
“Putin hech qanday muhim yon berish qilmayapti, faqat siyosiy effekt yaratmoqchi,” deydi u.
Kreml esa G‘arb tanqidiga javoban, bu mojaro tezda hal bo‘lmaydi, degan pozitsiyada turibdi. Putin urushni boshlaganida bu harakatni NATOning kengayishini to‘xtatish va rus tilida so‘zlashuvchilarning huquqlarini himoya qilish bilan asoslagan edi. Biroq bu da’volar Kiyev va G‘arb tomonidan bahona sifatida rad etilgan.
