Toshkent shahri va viloyatida doimiy “propiska” olish huquqiga ega shaxslar doirasini cheklovchi qonun bekor qilinmoqda. Hozirda 12 toifadagi fuqarolar bunday huquqqa ega. Prezident u bilan har bir fuqaro poytaxtda doimiy yashash huquqini olishi mumkin bo‘lgan yangi qonunni imzoladi.
O‘zbekistonda 2011-yilda qabul qilingan “Toshkent shahri va Toshkent viloyatida doimiy propiska bo‘yicha propiska qilinishi lozim bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari toifalari ro‘yxati to‘g‘risida”gi qonun o‘z kuchini yo‘qotmoqda.
Bu “O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini, chet el fuqarolarini va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarni yashash joyi va turgan joyi bo‘yicha hisobga olish to‘g‘risida”gi yangi qonunda nazarda tutilgan (Gazeta’da hujjat nusxasi mavjud). Qonunchilik palatasi uni o‘tgan yilning 15-oktabrida, Senat 24-yanvarda, prezident esa 11-iyulda imzoladi. Hujjat uch oydan keyin — 2025-yil 11-oktabrda kuchga kiradi.
Amaldagi qonunni bekor qilish prezidentning 2023-yil 8-maydagi farmoni bilan ko‘zda tutilgan, chunki amaldagi tartib yangilangan Konstitutsiyaning 32-moddasida nazarda tutilgan fuqarolarning mamlakat bo‘ylab erkin harakatlanish, shuningdek, yashash va bo‘lib turish joyini tanlash huquqlarini cheklaydi.
Amaldagi qonunga ko‘ra, faqat 12 toifadagi fuqarolar (uy-joy mulkdorlari, qarindoshlar, vasiylikdagi va tarbiyalash uchun oilaga qabul qilingan bolalar, ota-onasi bo‘lmagan voyaga yetmagan qondosh aka-uka va opa-singillar, parlament, prezident, Vazirlar mahkamasi tomonidan yoki ular bilan kelishilgan holda saylangan, tayinlangan, tasdiqlanadigan fuqarolar, shuningdek, ularning oila a’zolari va boshqa shaxslar) doimiy propiska qilinishi kerak.
Endi bu ro‘yxat bekor qilindi — har qanday fuqaro doimiy propiskadan o‘tishi mumkin. Fuqarolarni yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olishning xabardor qilish tartibini joriy etishga qaratilgan yangi mexanizmlar ham joriy etilmoqda.
Fuqarolarga, shuningdek, doimiy yashovchi chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali yoki o‘zlari uchun qulay bo‘lgan ichki ishlar organlarining migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish bo‘limlari, davlat xizmatlari markazlari orqali shaxsan bo‘lib turgan joyi bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tish uchun onlayn ariza berish imkoniyati beriladi.
“Ye-xabar berish” tizimi joriy etilmoqda, bu tizim orqali O‘zbekistonda doimiy yashovchi chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarni yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olish uchun ariza bergan shaxslarni hisobga olish va ro‘yxatga olish amalga oshiriladi.
Fuqarolarning yashash joyida propiskasiz bo‘lish muddati 15 ish kunidan 10 ish kunigacha qisqartiriladi.
Doimiy ro‘yxatdan o‘tish
O‘zbekiston fuqarolarini yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olish bir necha usul bilan amalga oshirilishi mumkin:
- ichki ishlar organlarining migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish bo‘limlarida shaxsiy ariza bilan;
- davlat xizmatlari markazlarida shaxsiy ariza bilan;
- Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali — bildirishnoma asosida.
Shaxsan ro‘yxatdan o‘tish uchun fuqaro quyidagilarni ta’minlashi kerak:
- uy-joy mulkdorining turar joy berish to‘g‘risidagi arizasi (roziligi) yoki agar uning shaxsan hozir bo‘lishi mumkin bo‘lmasa, notarial tasdiqlangan roziligi;
- mulkdorning pasporti yoki identifikatsiya kartasi, shuningdek, pasporti yoki shaxsiy guvohnomasi.
Agar ariza beruvchi 16 yoshga to‘lmagan bolani ham ro‘yxatga olayotgan bo‘lsa, qo‘shimcha ravishda tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnoma yoki bolaning shaxsini tasdiqlovchi boshqa hujjat, shuningdek, agar bola vasiylik ostida bo‘lsa yoki tarbiyalash uchun oilaga berilgan bo‘lsa, vasiylik yoki homiylikni tasdiqlovchi hujjatlar talab qilinadi.
Biroq agar bola ota-onasi yoki ota-onasidan birining yashash joyida ro‘yxatga olingan bo‘lsa, mulk egasining roziligi talab qilinmaydi.
Korxonalar yoki muassasalar tomonidan boshqariladigan rasmiy turar joy binolarida (yotoqxonalarda) ro‘yxatdan o‘tish uchun tashkilot rahbariyatining buyrug‘i yoki yozma ruxsati talab qilinadi.
Hujjatlarni topshirgandan so‘ng mas’ul xodim ularning haqiqiyligini tekshiradi, elektron ro‘yxatga olish shaklini tuzadi va “Manzil” tizimiga yuklaydi. Shakl arizachi tomonidan foydalanuvchi identifikatsiyasi va tekshiruvidan foydalangan holda tasdiqlanadi. Agar ro‘yxatdan o‘tish my.gov.uz portali orqali amalga oshirilgan bo‘lsa, ariza arizachi tomonidan ham, bino egasi tomonidan ham tasdiqlanadi.
Elektron ro‘yxatga olish arizasini ko‘rib chiqish muddati bir ish kunidan oshmasligi kerak. Jarayon tugagandan so‘ng, fuqaroga elektron yoki qog‘oz shaklda yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tgani to‘g‘risidagi guvohnoma beriladi.
Vaqtinchalik ro‘yxatdan o‘tish
O‘zbekiston fuqarolarini yashash joyi bo‘yicha hisobga olish endilikda yangi qoidalar bilan tartibga solinadi. Qonunga ko‘ra, fuqarolar quyidagicha ro‘yxatdan o‘tishlari mumkin:
- ichki ishlar organlarining migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish bo‘limlarida shaxsiy arizasiga ko‘ra;
- ichki ishlar bo‘limining qo‘llab-quvvatlash punktlarida va mahalla huquqni muhofaza qilish organlarida;
- davlat xizmatlari markazlarida;
- Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali yoki “Ye-xabar berish” tizimi orqali — bildirishnoma asosida;
- “E-Mehmon” tizimi orqali — bildirishnoma asosida — mehmonxonalarda yoki tibbiyot muassasalarida qolish vaqtida.
Doimiy propiskaning yo‘qligi vaqtinchalik yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olishni rad etish uchun asos bo‘la olmaydi.
Ro‘yxatdan o‘tish uchun fuqaro quyidagilarni taqdim etishi kerak:
- mulk egasining arizasi yoki roziligi (zarurat tug‘ilganda notarial tasdiqlangan);
- mulkdor va ro‘yxatdan o‘tayotgan shaxsning pasporti yoki shaxsiy guvohnomasi;
- agar 16 yoshga to‘lmagan bola ko‘rsatilgan bo‘lsa — uning tug‘ilganlik haqidagi guvohnomasi yoki shaxsini tasdiqlovchi boshqa hujjat;
- vasiylik yoki homiylik holatida — tasdiqlovchi hujjatlar.
Agar uy-joy ijarasi shartnomasi tuzilsa va u soliq organida ro‘yxatga olingan bo‘lsa, mulkdorning roziligi talab qilinmaydi. Ijara shartnomasi bo‘yicha vaqtincha ro‘yxatdan o‘tish bir yilgacha bo‘lgan muddatga mumkin.
Bolani ota-onaning manzilida ro‘yxatdan o‘tkazishda egasining roziligi ham talab qilinmaydi.
Ofis binolari va yotoqxonalar uchun korxona rahbarining buyrug‘i yoki yozma ruxsati talab qilinadi.
Barcha taqdim etilgan hujjatlar tekshiriladi, shundan so‘ng mas’ul xodim tomonidan elektron ariza tuziladi va “E-xabar berish” tizimiga yuklanadi. Fuqaroning o‘zi ham — my.gov.uz portali yoki “E-xabar berish” tizimi orqali, elektron identifikatsiya va tasdiqlash vositalaridan foydalangan holda murojaat qilishi mumkin. Soliq idorasida tuzilgan shartnoma bo‘yicha ijarachilar uchun mulkdorning tasdig‘i talab qilinmaydi.
Fuqaro mehmonxonaga joylashgan yoki statsionar davolanayotgan bo‘lsa, “E-Mehmon” tizimi orqali mehmonxona yoki tibbiyot muassasasi xodimi tomonidan elektron ariza shakllantiriladi.
Elektron arizani ko‘rib chiqish bir ish kunidan oshmasligi kerak. Ro‘yxatga olingandan so‘ng, fuqaro elektron yoki qog‘oz shaklda yashash joyida ro‘yxatdan o‘tgani to‘g‘risidagi guvohnoma oladi.
Agar ro‘yxatga olish muddati tugagan bo‘lsayu, fuqaro ushbu manzilda yashashni davom ettirayotgan bo‘lsa, u 10 ish kuni ichida qayta ro‘yxatdan o‘tishi shart.
